Αίγλη της παλιάς Καστέλλας

Βίλα Ζαχαρίου

Βίλα Αλέξανδρου Ζαχαρίου - Καστέλλα

Αλέξανδρος Ζαχαρίου Μηχανικός του 20ου Αιώνα

Κληροδότημα Αλέξανδρου Δ. Ζαχαρίου που βρίσκεται στην ακτή Διλαβέρη στο Μικρολίμανο. Ο Αλέξανδρος Ζαχαρίου γεννήθηκε στη Βράιλα της Ρουμανίας το 1869. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης από το 1887-1891 και εργάστηκε στη Γερμανία από το 1892 - 1899. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ίδρυσε μαζί με άλλους τη τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ.

Ο Α. Ζαχαρίου άφησε την περιουσία του στο κληροδότημα που έφερε το όνομά του με διαθήκη του το 1942. Βασικό περιουσιακό στοιχείο της διαθήκης αυτής ήταν η κατοικία του, που βρισκόταν στο οικόπεδο που βρίσκεται σήμερα το κτίριο που θα δούμε παρακάτω, την οποία προόριζε για τόπο έμπνευσης και διαμονής άπορων καλλιτεχνών. Τα έξοδα λειτουργίας της θα καλύπτονταν από την εκμετάλλευση 418.000μ² εκτάσεων στην περιοχή Πευκάκι στο Λουτράκι που ανήκαν στον ίδιο.

Στις αρχές της δεκαετίας του '70 το διοικητικό συμβούλιο του ιδρύματος με πρόεδρο τον κ. Γουναράκη, ο οποίος ήταν και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ΔΕΗ, αποφάσισε να αξιοποιήσει το συγκεκριμένο οικόπεδο γκρεμίζοντας την κατοικία που βρισκόταν στο χώρο και δημιουργώντας στη θέση της ένα κτίριο τέχνης και πολιτισμού που θα συνέβαλε στην πολιτιστική εκπαίδευση των Πειραιωτών. Το κτίριο που κτίστηκε στη θέση της βίλας ελκύει τη ματιά του περαστικού με την πρωτοποριακή του σχεδίαση. Είναι έργο του αρχιτέκτονα  Ι. Λιάπη ενώ τα στατικά υπέγραψε ο πολιτικός μηχανικός Δ. Μπαϊρακτάρης ο οποίος είχε την καλοσύνη να μας μιλήσει για το κτίριο αυτό, το οποίο όπως μας λέει «είναι το αγαπημένο του». Το έργο μελετήθηκε από το 1971 έως το 1972 και ο προβλεπόμενος χρόνος κατασκευής του ήταν δύο χρόνια (από το 1972 έως το 1974) με εκτιμώμενο κόστος κατασκευής τα 18.000.000 δρχ.

Ο αρχιτέκτονας Λιάπης είχε ενθουσιαστεί με το συγκεκριμένο έργο και αφιέρωσε πολύ χρόνο στη μελέτη του. Επισκεπτόταν συχνά το χώρο και μελετούσε τις οπτικές φυγές προς τον ορίζοντα ώστε η λύση που θα προέκυπτε να είχε ανεμπόδιστη θέα προς το Φάληρο, τον Αργοσαρωνικό και τον Πειραιά. Η σχετικά ομαλή πλαγιά που υπήρχε στο συγκεκριμένο οικόπεδο έδινε τη δυνατότητα το κτίριο να ενταχθεί στο βράχο δημιουργώντας έναν ιδιότυπο διάλογο.

Έτσι προέκυψε και η κεντρική ιδέα της δημιουργίας ενός ανοικτού πεζόδρομου που θα ένωνε τον περιφερειακό της Καστέλας, Λεωφ. Φαλήρου με την ακτή Πρωτοψάλτη. Σε αυτή τη διαδρομή ο επισκέπτης θα περνούσε από υπαίθριους και κλειστούς χώρους εκθέσεων, θα συναντούσε studio ηχογράφησης, δισκοθήκη, χώρους περισυλλογής και ξεκούρασης, εστιατόριο και καφέ με στόχο η παραμονή του να είναι ευχάριστη και δημιουργική.

Όταν αποφασίστηκε η κατασκευή αυτού του πνευματικού κέντρου είχε υπολογιστεί η αξιοποίηση των εκτάσεων του Ζαχαρίου στο Λουτράκι, η πραγματικότητα όμως δεν ήταν όπως θα επιθυμούσε το διοικητικό συμβούλιο, οι καταπατήσεις κατέστησαν αδύνατη την εκμετάλλευση τους με αποτέλεσμα το κτίριο να μην υλοποιηθεί ποτέ και να μείνει ένα κτίριο φάντασμα. Φήμες που κυκλοφορούν μιλάνε για μια μεγάλη περιουσία του Ζαχαρίου που εκτός των άλλων, αποτελούνταν από μετοχές της ΤΙΤΑΝ και άλλων εταιρειών, μεγάλα ποσά σε καταθέσεις, πίνακες γνωστών καλλιτεχνών καθώς και μεγάλες συλλογές βιβλίων, επίπλων κ.α. τα οποία πέρασαν στο κληροδότημα. Η Εθνική Πινακοθήκη διατηρεί στις συλλογές της μέρος των πινάκων αυτών αλλά κανείς δεν γνωρίζει την κατάληξη αυτών των πιθανολογούμενων περιουσιακών στοιχείων. Επί δημαρχίας Φασούλα είχαν αρχίσει κάποιες συζητήσεις ώστε το κτίριο να αξιοποιούταν από μια Γαλλική σχολή για τη στέγαση σχολείου, αλλά η όλη ιστορία σταμάτησε από το υπουργείο οικονομίας από τη στιγμή που είναι κληροδότημα και διέπεται από ιδιαίτερους κανονισμούς. Πολύ συχνά διαβάζουμε στις εφημερίδες άρθρα που αναφέρονται στα κληροδοτήματα και το ότι μένουν αναξιοποίητα λόγο της ολιγωρίας των κρατικών αρχών.

«Η βίλα Ζαχαρίου» ήταν ένα από τα πιο όμορφα κτήρια που δέσποζαν σε μια βραχώδη άκρη του όρμου της Μουνυχίας (πρώην Τουρκολίμανου και σημερινού Μικρολίμανου) ήταν η Έπαυλη του Αλέξανδρου Ζαχαρίου. Κατά τον ιστοριοδίφη – ερευνητής Στέφανο Μίλεση, όταν την επισκέφθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος εντυπωσιάστηκε από τη μοναδική της θέση καθώς έμοιαζε με καράβι που έσχιζε τα κύματα. Ένα ακόμα σημείο εντυπωσιασμού της Έπαυλης ήταν οι κρεμαστοί κήποι που η Γερμανίδα σύζυγος του Αλέξανδρου, η Αυγούστα, έκανε να ανθίζουν σε πείσμα της θαλασσινής αρμύρας που κάλυπτε το οίκημα.

Αυτή την υπέροχη Βίλα γκρέμισε ο Σκυλίτσης, αγνοώντας την διαθήκη του ιδιοκτήτη ο οποίος την παραχωρούσε στο ομώνυμο ίδρυμα για να στεγάσει άπορους ηθοποιούς.

Η Βίλα μένει πλέον γιαπί στο ωραιότερο σημείο της Καστέλλας. Ο εκάστοτε δήμαρχος Πειραιά είναι πρόεδρος του Ιδρύματος. Στο παρελθόν κάποιες προσπάθειες να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια ώστε να ολοκληρωθεί και να αξιοποιηθεί η Βίλα δεν ευοδώθηκαν.

Σήμερα η Βίλα πέρασε στη κατοχή του Δήμου Πειραιά με την εγγραφή της στο Κτηματολόγιο και είναι πλέον στη δικαιοδοσία του δημάρχου Γιάννη Μώραλη η αξιοποίηση προς όφελος αισθητικό αλλά και οικονομικό του Πειραιά.

Λίγα λόγια για τον μηχανικό Αλέξανδρο Ζαχαρίου

Ο Αλέξανδρος Ζαχαρίου, με καταγωγή από το Καρπενήσι, γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1869 και τελείωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα. Οι σπουδές μηχανικού που παρακολούθησε στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης από το 1887 ως το 1891, τον οδήγησαν στη Γερμανία όπου εργάστηκε σε διάφορες κρατικές υπηρεσίες εκτελώντας σπουδαία σιδηροδρομικά, λιμενικά και υδραυλικά έργα το χρονικό διάστημα 1892-1899 και αποκτώντας μια σπουδαία εμπειρία. 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα αποφασίζει να συνεργαστεί με τους Χατζηκυριάκο, Νικόλαο Κανελλόπουλο και Λεόντιο Οικονομίδη, με τους οποίους είχε συναντηθεί κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στη Ζυρίχη, με τους οποίους ίδρυσαν από κοινού την Τσιμεντοποιΐα «Τιτάν» η οποία αποτέλεσε μια τομή στην ιστορία της εκβιομηχάνισης της χώρας. Αποχωρώντας λίγο αργότερα από τον Τιτάν, ίδρυσε την «Ανώνυμο Οικοδομική Εταιρεία ο Τέκτων» με την οποία άφησε το στίγμα του στην οικοδομική δραστηριότητα της χώρας.

Σχετικά (Τυπογραφείο Ταρουσόπουλου) Καστέλλα - Τετράδιο Γυμνασμάτων Σεφέρης εδώ 👉